Thôi là hết,
Mẹ đã chết.
Hiu hắt dòng sông,
Tan tác cánh đồng.
Một cõi trần ai, thương thương thân cò lận đận;
Trăm năm phù thế, héo uá xác vạc long đong.
Khi xưa:
Nhập giống nòi, trang nữ nhi nước Việt;
Chào nhân loại, dòng lịch sử Lạc Hồng.
Câu huấn tử chi sơ, thấm nhuần từ thai dưỡng!
Chữ giáo nhi trứng nước, nhân thức tại cung lòng.
Bà rủ rỉ cũng nằm lòng câu tứ đức;
Ông ngâm nga nên răm rắp chữ tam tòng.
Chẳng lớp trường mà thông ca vè kim cổ;
Không chữ nghĩa lại thạo kinh hạt ngoài trong.
Bấm đốt ngón tay: đo- đong- cân- lạng;
Thập phân lẩm nhẩm: xu- cắc- hào- đồng.
Chẳng gấm- vóc- nhiễu- điều tô dáng vẻ;
Chỉ vôi- trầu- cau- vỏ thắm khuôn dung.
Mười sáu tuổi xuất giá vu quy: về tổ nội;
Đẫy một năm tòng phu thai nghén: trẻ đầu lòng.
Ru ru – rín rín!
Bế bế - bồng bồng!
Tay đưa võng à ơi bống ngủ!
Chân đạp xa quay nhịp đánh vòng.
Đồng sâu đồng cạn, mạ gánh lon ton, đầu khăn mỏ qụa;
Chái bếp hiên nhà, ù ì xay thóc, cánh áo nâu sồng.
Sáng bèo trưa cám, rổ sảo khoai, quần xăn móng lợn!
Tối giã trưa xay, nia mẹt gạo, đáy thắt lưng ong.
Thúng mủng chợ phiên, đồng quà nựng trẻ;
Kẽo cà quang gánh, be rượu chiều chồng.
Nhịn miếng giữa làng, tiếc chi men nồng đình xã;
Cam sàng xó bếp, chiu chắt miếng ngọt tộc dòng.
Lăn lội quản chi mưa nắng;
Tảo tần nào ngại gió đông.
Sinh con:
Cưu mang chín tháng bát cơm kham khổ;
Bú mớm ba năm mạch sữa cạn dòng
Nào những lúc trái gió trở trời, cơn đau cơn ốm;
Nọ những khi thay mưa đổi nắng, trúng nước trúng phong.
Ôm con đỏ lòng đau xát muối;
Ẳm trẻ thơ dạ rối bòng bong.
Lưng sẩy rôm, hào bạc trứng gà đánh cảm;
Trán hấp nóng, hương nhu bồ kết lau cùng.
Ngăn lỉnh kỉnh: Áo bạc- thần sa- linh đan- chánh khí;
Chái um tùm: Mền trầu- rau má- kinh giới- xương xông.
Thang đồng ấu hiệu lang tàu:sinh - cam -thục – táo;
Chứng tiểu nhi tiệm thuốc bắc: hoàn - tán - cao – đơn.
Ngày tất tả dầm mưa giãi nắng;
Đêm mắt chong ấp lạnh quạt nồng.
Ngờ đâu:
Cơ trời vận nước;
Lửa dậy gió bùng.
Ai khơi chinh chiến chia hai miền Nam Bắc?
Ai mở phân tranh cắt nửa ngã non sông?
Thảm thiết dân đen, lìa xa quê cha đất tổ;
Thương thay con đỏ, bái biệt mồ mả tộc dòng.
Hai bàn tay trắng;
Một cuộc cờ không.
Vai quang gánh cha dắt anh: ly hương ly tán;
Nách xách mang mẹ dìu chị: bỏ xứ bỏ đồng.
Cơn bĩ cực đong đầy cam khổ;
Hồi thái lai vơi bớt nguồn cơn.
Lại khởi công, phát hoang- đào ao- đắp thổ;
Lại lập nghiệp, cha cày- mẹ cấy- vun trồng.
Vách đất mỏng đã ngăn ngừa khi chướng khí;
Mái rạ thưa cũng che chở lúc oi nồng.
Đến ngày:
Con khôn lớn thân phổng phao chân nhảy;
Mẹ già nua mắt mờ đục lưng cong.
Ghi giỗ chạp giấy rách giữ lề, mâm cơm nậm rượu;
Nhớ tết tư đất lề quê thói, thịt lợn bánh chưng.
Con nhảy múa tung tăng cùng xóm ngõ;
Mẹ nhìn vui khấp khởi với làng thôn.
Con đi học nhập trường chân khép nép;
Mẹ nhìn qua khe vách dạ phập phồng.
Từng câu chữ ê a, khai tâm hồn con trẻ;
Mỗi văn bài ra rả, mở trí tuệ nhi đồng…
Ngày qua - tháng lại!
Xuân – hạ - thu – đông.
Chuyến tàu máy đưa con lên tỉnh học;
Ngọn đèn chai nơi mẹ tiễn quê mong.
Giọt nước mắt cố cầm nơi ngấn mẹ;
Quẩy hành trang phơi phới tự lòng con.
Tình mẫu tử chất đầy trong rương kín;
Sao lòng con nhẹ tếch chốn trường son.
Thế giới mẹ chính vườn rau- liếp cà tấm mẳn;
Bầu trời con là núi biếc- sông rộng mênh mông.
Mẹ vò võ tảo tần thắt lưng buộc bụng;
Con thênh thang bay nhảy thỏa chí vừa lòng.
Cầu ao soi bóng xác già nua héo hắt;
Bóng vách đèn khêu hình bà lão lom khom.
…………………………………………….
Thương thay:
Chiều hôm nắng quái;
Bóng ngả ngô đồng.
Chưa đền bù, công ơn cù lao chín chữ;
Chẳng báo đáp, ân nghĩa cúc dục nghìn trùng.
Lá về cội một đêm sương nhẹ hẫng;
Nước xuôi nguồn một khắc gió thinh không.
Một mẹ dốt nuôi mười con vuông vắn;
Mười con khôn dưỡng một mẹ đâu tròn.
Đàn cháu dại nhớ bà đai khăn trắng;
Lũ con thơ thương mẹ ứa lệ dòng.
Trăm năm phù thế hề viên mãn!
Một cội huyên già về tổ tông!
Lòng đau ruột thắt;
Nhớ mẹ khôn cùng…
Bùi Nghiệp.
(16 năm nhớ mẹ)
